Stres Nedir?
* Stres, kişinin üzerinde hissettiği baskı ve gerginlik durumudur.
* Stres, uyum ya da tepki verilmesi gerekli herhangi bir tehlike anında vücudun gösterdiği doğal bir reaksiyondur.
* Stres, kişinin biyolojik ve psikolojik dengesinin bozulmasına gösterdiği bir tepki durumuna verilen isimdir.
* Stres, vücudu ve ruhsal durumu etkileyen yaşam kalitesini düşüren ileride yaşanabilecek hastalıkların oluşmasına sebep olan bir durumdur.
* Stres, uyum ya da tepki verilmesi gerekli herhangi bir tehlike anında vücudun gösterdiği doğal bir reaksiyondur.
* Stres, kişinin biyolojik ve psikolojik dengesinin bozulmasına gösterdiği bir tepki durumuna verilen isimdir.
* Stres, vücudu ve ruhsal durumu etkileyen yaşam kalitesini düşüren ileride yaşanabilecek hastalıkların oluşmasına sebep olan bir durumdur.
Stres Anında Vücutta Neler Oluyor?
Kendimizi baskı altında hissettiğimizde, sinir sistemimiz vücudumuza adrenalin, noradrenalin ve kortizol gibi stres hormonlarının salınmasını söyler. Bu hormonlar, gelen tehlikeyle veya tehditle başa çıkabilmemiz için psikolojik değişimler sağlarlar. Buna “stres yanıtı” veya “savaş ya da kaç tepkisi” denir.
Stres aslında olumlu olabilir çünkü stres bize tetikte olmamız, motive olmamız ya da elimizdeki işe konsantre olmamız için yardım eder. Genellikle üzerimizdeki baskı hafiflediğinde vücut kendini tekrar dengeler ve yine kendimizi sakin hissetmeye başlarız. Fakat çok sık ya da çok uzun süre stres yaşıyorsak, ya da negatif duygular mücadele gücümüzü yeniyorsa, işte o zaman problemler baş gösterir. Sinir sisteminin sürekli aktif oluşu-stres yanıtını sürekli yaşamamız-vücudun yıpranmasına neden olur.
"Savaş ya da Kaç" Mekanizması Nedir?
Durum stresli olarak değerlendirilirse, hipotalamus hemen harekete geçer. Beyindeki hipotalamus, stres tepkisinden sorumludur. Stres tepkisi algılandığında hipotalamus hemen hormon salınımını başlatır. Adrenalin, noradrenalin ve kortizol gibi hormonların kana karışması için düğmeye basılır. Bir stres tepkisi tetiklendiğinde iki yapıya sinyaller gönderir. Bu yapılar hipofiz bezi ve böbreküstü bezleridir. Kısa vadeli tepkiler, sempatomedüller yol (SAM) aracılığıyla üretilmektedir. Uzun süreli stres ise, hipotalamik hipofiz-adrenal (HPA) sistem ile düzenlenir.
Hipotalamik Hipofiz-Adrenal (HPA) Sistemi Nedir?
Stres uyaranları, hipotalamik hipofiz eksenini etkinleştirir. Hipotalamus, hipofiz bezini uyarır. Hipofiz bezi adrenokortikotropik yani ACTH olarak bilinen hormonu salgılar. ACTH böbreküstü bezlerini uyararak kortikosteroid hormonu üretir. Kortizol, vücudun sürekli kan şekeri ihtiyacını sürdürmesini sağlar. Adrenal korteks, kortizol adı verilen stres hormonlarını serbest bırakır. Bu, depolanan glikozun karaciğerden enerji için salınmasını sağlar ve bütün bunlar olurken bağışıklık sistemi bastırılır.
Stresin Varlığı Nasıl Anlaşılır?
Stres yaşamakta olduğunuzu size gösteren belirtiler dört grupta toplanabilir. Bunlardan bir ya da birkaçını aynı anda yaşayabilirsiniz.
Duygusal Belirtiler:
Endişe ya da sıkıntı hissetmeniz, Korku duymanız ya da çabuk ürkmeniz, Kendinizi değersiz-yetersiz-güvensiz ya da terkedilmiş hissetmeniz, Alınganlaşma ya da sinirli oluşunuz, Çabuk utanmanız.
Düşünsel Belirtiler:
Özgüven eksikliği içinde olmanız, Unutkanlık yaşamanız, Karamsar düşünmeniz, Gelecekle ilgili olumsuz kurgularınız, Zihninizin sürekli birşeylerle dolu olması, Sürekli hayal kurmanız, dikkatinizi toplayamamanız.
Davranışsal Belirtiler:
Önceleri kolaylıkla verilebildiğiniz kararları almada zorluk çekmeniz, Kekelemeniz ya da diğer konuşma zorluğu yaşamanız, Yüksek sesle gülmeniz ve sinirli bir ses tonuyla konuşmanız Nedensiz yere ağlamanız, Sonuçlarını düşünmeden hareket etmeniz, Dişlerinizi gıcırdatmanız, Tırnak yemeler, Sigara yada ilaç kullanımını artırmanız, Kaza yapmaya eğilim göstermeniz.
Bedensel Belirtiler:
Ellerinizin ya da bedeninizin aşırı terlemesi, Boynunuzda ve sırtınızın altında ağrı olması, Kalp atış ritminizin artışı, Bedeninizin titremesi, Kolayca yorulmanız, Sinirsel tiklerin ortaya çıkması ya da artması, Boğaz ve ağız kuruluğu çekmeniz, Sık sık tuvalete çıkmanız, Uyku (aşırı az ya da fazla) sorunu yaşamanız, Hazımsızlık ya da kusma gibi sindirim ve boşaltım sorunu çekmeniz, Mide sancısı ya da baş ağrınızın olması, İştahınızı kaybetmeniz ya da aşırı yemeniz, Çabuk hastalanmanız gibi.
Stres nedenleri nelerdir ?
- Fiziki çevreden kaynaklanan sebepler.
- İş konusundan kaynaklanan stres sebepleri
- Psikososyal durumlardan kaynaklı olan stres nedenleri.
En çok bilinen Stres sebepleri:
Fiziki çevreden kaynaklanan stresin sebepleri: Havanın kapalı olması, havanın kirliliği, Sıcak-Soğuk, Trafik, Çok sesli yer ve kalabalıktır.
İş konusundan kaynaklanan stres sebepleri: Vakitle yarışma, Yapılan ağır iş, İş ortamında aldığınız yüksek sorumluluklar, Rollerinizdeki sık değişim ve belirsizlik, Kesin kararların olmaması, İş tanımındaki eksiklikler,
Yoğun çalışma temposu.
Psikososyal özelliklerden kaynaklanan stresin sebepleri: İşten kovulma/işini bırakma ya da iş değişmesi stres sebebidir. Gebelik ya da doğum, Evlilik ya da ayrılma, İş hayatına atılma, Ergenlik dönemi de stres oluşturmaktadır.
Stresle nasıl başa çıkılır?
Stresten etkilenme düzeyini azaltabilmek için stresi neyin başlattığını keşfetmek oldukça önemlidir. Kaynağın anlaşılması, baş etme konusunda yöntem geliştirmeyi kolaylaştırır ve izlenecek yolun ilk adımını oluşturur.
Stresle ilgili günlük kayıtlar tutmak (olay, başlatıcı, o sırada akıldan geçen düşünceler, duygu, davranış kaydı) farkındalığı arttıracaktır. Bu sayede tetikleyicilerin keşfi ve başlatıcıları tanımak mümkün hale gelir. Stres anında uygulanabilecek nefes ve gevşeme egzersizleri, bedendeki stres düzeyini azaltıp kontrol altına almayı kolaylaştırabilir.
Stresle başa çıkabilmenin en önemli yollarından birisi zamanı ele almaktır. Yani düzenli bir şekilde her şeye vakit ayırmak gerekir. Sadece ders, iş veya mecburi işler değil, beslenme, çeşitli aktivite, eğlence, egzersiz gibi konulara da vakit ayrılmalıdır. Fiziksel bir aktivitede bulunmak, egzersiz yapmak, vücudun fizyolojik şartlarını düzene sokmaktadır. Kalp daha rahat oksijen gönderir, bireyin zindeliği ve gücü artar. Stres hormonlarından kurtulmak kolaylaşır.
Stresi azaltmak için neler yapılabilir?
- Mutlaka kendinize zaman ayırın.
- Kendinizi sevin, kendinize değer verin, kendinize güvenin.
- Gürültüsüz sakin ortamları tercih edin.
- Sevginizi ifade edin.
- Ailenize zaman ayırın.
- Sevdiklerinizle zaman geçirin.
- Dostlarınızla, akrabalarınızla zaman geçirin.
- Sevdiklerinizle, iyi zamanlar geçirirken cep telefonunuzu kapatın.
- Stres yaratan durumlara farklı açılardan bakarak alternatif olabilecek çözümler düşünün.
- Yakınlarınızın uyarılarını ve önerilerini dinleyin.
- Sizi üzen kişi ve olaylardan uzak durmaya çalışın.
- Bugüne odaklanın, gelecek için bugünden yoğun planlar yapmayın.
- Yapmakta zorlandığınız ve sizde stres yaratan işlerde mutlaka yardım isteyin.
- İşlerinizi aksatmayın, sıraya koyun ki zamanı iyi kullanarak zaman stresini yönetin.
- Stres yaratan durumlara farklı açılardan bakarak alternatif olabilecek çözümler düşünün.
- Hayır demeyi öğrenin ve deneyin.
- Hobi edinin.
- Hobilerle uğraşmak kişiyi streslere karşı oldukça korur.
- Güler yüzlü olmaya çalışın, bunun mutlaka geri olumlu dönüşü vardır.
- Uykunuza ve dinlenmenize önem verin.
- Dengeli beslenin, ağır yiyecekler yerine sebze veya meyve tüketin.
- Rahat ve kendinize yakışan, iyi kıyafetler giyin.
- Mutlaka yürüyüş ve egzersiz yapın.
- Sağlığınızı bozan, Sigara vb. ürünlerden uzak durun.
- Müzik dinleyin.
- Spor, Nefes egzersizleri ve gevşeme egzersizleri yapın.
- Gerektiğinde mutlaka psikolojik veya psikiyatrik destek alın.
- Bilişim ve Kişisel gelişimde tecrübe edilerek hazırlanan Blog sayfamdaki yayınları okuyun. :)
KAYNAKLAR:
* https://burem.boun.edu.tr/node/50
* https://madalyonklinik.com/blog/stres-nedir-nasil-basa-cikilir
* https://www.mediaclick.com.tr/tr/blog/stres-nedir
* https://npistanbul.com/stresnedir
* https://www.bilimoloji.com/stres-aninda-vucutta-neler-oluyor
* https://sinirbilim.org/vucudumuzun-savas-ya-da-kac-mekanizmasi
* https://listelist.com/ikinci-beyin-nedir
* https://www.medyatv.org/stresin-sebepleri-tanimlari
* https://madalyonklinik.com/blog/stres-nedir-nasil-basa-cikilir
* https://www.xn--salk-1wa3i.net/stres.html
* https://www.haberturk.com/stres-ile-bas-etmenin-25-yolu-1950957
* https://npistanbul.com/stressiz-bir-hayat-icin-5-adim