Liderlik, her yöneticinin işini verimli ve etkili yapabilmesi için sahip olması gereken bir beceridir.
Liderlik Neden Önemli?
Bir yönetici, liderlik becerilerine sahip olmasa da işleri, organizasyon amaçları doğrultusunda planlayabilir, planlanan işlerle ilgili yönlendirme yapabilir ve hatta başarıya ulaşıldığında astlarını ödüllendirebilir. Ancak böyle bir yönetici, kişilerarası ilişkilere önem vermediği için uyumlu bir çalışma ortamı yaratmaz, çalışanların performansını ve motivasyonunu artıramaz
Bunun gibi bir çalışma ortamında, çalışanlar arasında iletişim problemleri ve kişilik çatışmaları başlar ve organizasyonun işleri bu durumdan olumsuz etkilenir. Bu nedenledir ki liderlik, yönetimin vazgeçilmez bir parçasıdır.
Liderler, organizasyonların verimliliğinde fark yaratır; en son zamanlarda bile organizasyonun başarılı olmasını sağlar. Hangi pozisyonda olursanız olun, gerek astlarınızla, gerek iş arkadaşlarınızla ilişkileriniz konusunda sizi başarıya götürecek anahtar, önderlik edebilmektir. O sebeple kendi liderlik potansiyelinizi keşfederek geliştirme çabası içerisine girmeniz kariyeriniz açısından çok önemli bir adım olacaktır.
Liderlik; insanların belli hedefler çerçevesinde bir araya gelmesini, istekli ve coşkulu bir şekilde hedefleri benimsemelerini ve bu hedefleri gerçekleştirmek için kişilerin bir araya gelerek katkıda bulunmasını ve güçlenmesini sağlayan dinamik bir süreçtir.
Liderlik ve Yöneticilik birbirinden farklı iki kavramdır.
Her liderin bir yönetici, her yöneticinin ise bir lider olması söz konusu değildir. Ancak, bu iki kavram günlük yaşamda birbirlerinin yerine kullanıldığı için liderin aynı zamanda bir yönetici, yöneticinin de bir lider olması beklenmektedir.
Liderlik ve yöneticilik birbirlerini tamamlayan kavramlardır. O sebeple başarının sırrı; güçlü liderlerle, başarılı yöneticilerin bir araya gelmesinde saklıdır. Liderlik, geleceğe dair planlar yapıp değişim için mücadele etmeyi kapsar; Yöneticilik ise, bu planları uygulamak için karmaşayla mücadele etmek amacıyla vardır.
Lider İnanç, Güç, Vizyon, Değerler ve cesaret sahibi kişidir.
Yönetici ise, kendisine verilmiş yetki ve kaynakları kullanarak belirlenen amaca ulaşmak için gerekli koordinasyon ve iş birliğini sağlayan kişidir.
Etkin bir lider olmak için hem liderliğe has hem de yöneticiliğe has özellikleri bir arada barındırmak gerekir. Lider; Yöneticidir, Yaratıcıdır, sahip olduğu vizyonu gözetir. Hedefleri doğrultusunda hareket eder, sistemi kuran kişidir. İnsanları dinlemeyi ve anlamayı ister, insanlara güven oluşturur. Doğru olduğuna inandığı işleri yapar, niteliği , kaliteyi önemser.
Yönetici; Düzenlidir, İşletmenin amaçlarını gözetir, planlara uygun olarak hareket eder, kurulu sistemi uygulayan kişidir. Hataya tahammülün azlığı kişisel özelliktir. Dinlemek yerine konuşmayı tercih eder, insanları kontrol etme ihtiyacı hisseder, yapılması gereken işleri yapar, niceliği, rakamları önemser.
Liderlik Türleri:
1) Karizmatik Liderlik
2) Dönüşümcü Liderlik
3) Etkileşimsel Liderlik
4) Otokratik Liderlik
5) Demokratik Liderlik
6) Hizmetkar Liderlik
2) Dönüşümcü Liderlik
3) Etkileşimsel Liderlik
4) Otokratik Liderlik
5) Demokratik Liderlik
6) Hizmetkar Liderlik
1. Karizmatik Liderlik:
Karizmatik liderlik anlayışına göre, lider sahip olduğu cesaret, özgüven, vizyon, değerler ve ikna kabiliyeti ile başkalarını etkileyebilen kişidir.
Özellikleri:
* Yüksek özgüvene sahiptir.
* "Kahraman" olarak nitelendirilirler, ikna becerileri yüksektir.
* İzleyicileri için vizyon oluşturabilirler. Vizyonlarını açıkça ortaya koyabilir.
* İzleyicilerin bağlılık geliştirmeleri için destek ve güven ortamı oluşturur.
* Kolektif hedeflere ulaşmayı isteyen ve hedefe ulaştığında çalışanların başarılı hissetmelerini sağlayan kişilerdir.
Karizmatik Liderin Etkileri:
Karizmatik liderlerin izleyicileri tutum, değer ve davranışlarını liderin isteği yönünde gönüllü olarak değiştirecektir. Tutum, değer ve davranışları değişen izleyicilerin işe karşı olan davranışları da değişecektir. Karizmatik liderin yarattığı etki sayesinde izleyiciler işe odaklanarak beklentilerinin üstünde bir performans gösterebilirler.
2. Dönüşümcü Liderlik:
Dönüşümcü liderlik anlayışına göre lider, izleyicilerin kendi vizyonunu benimseyecekleri şekilde etkileyen, motive eden, onların ihtiyaçlarını ve değer yargılarını gözeten kişidir.
Dönüşümcü liderlerin Sırrı:
Dönüşümcü liderler, değişimi etkili bir şekilde yöneterek organizasyonun üstün başarılar elde etmesini sağlayabilirler.
* Çalışanları dahil etmek
* Yeni fikirlere açıklık
* Heyecan yaratmak
* Hatalara tolerans
* Öğrenme fırsatları
3. Etkileşimsel Liderlik:
Etkileşimsel liderlik, organizasyonun hedeflerine yönelik olarak çalışanların yüksek performans sergilemelerini sağlamak amacıyla bireysel ihtiyaçları karşılayarak, onları ödüllendirerek motive etmeyi içeren bir liderlik tarzıdır.
Etkileşimsel liderliğin dönüşümcü liderlikten farkı; etkileşimsel liderlik geleneklere bağlı olarak mevcut faaliyetlerin verimliliğinin artmasını amaçlarken, dönüşümcü liderlik çalışanların yenilikçi ve yaratıcı yönlerini destekleyerek değişimi amaçlar.
4. Otokratik Lider:
Olumsuz bir lider tipi olarak değerlendirilir.
* Lider ve astlar arasında tek yönlü bir iletişim vardır; lider emreder, ast yapar.
* Çalışanlar, liderin otoritesinden korkarlar
* Liderin çok katı olması ve çalışanlara söz hakkı vermemesi çalışanlarda motivasyon eksikliği, psikolojik doyumsuzluk, iş tatminsizliği ve çatışma gibi problemlere neden olur.
Tüm olumsuz değerlendirmelere rağmen, pozitif yönleriyle de belirgindir.
* Bağımsız hareket edebilme özgürlüğü lider için çok güçlü bir motivasyon kaynağıdır.
* Karar alma yetkisi liderde toplandığı için, karar süreci çok hızlıdır.
* Lider çalışanlarına yetki vermeksizin tüm yönlendirmeleri yaptığı için, çalışanların yetersizlikleri sorun olmaz.
5. Demokratik Liderlik:
* Çalışanların karar sürecine katılımı sayesinde, daha sağlıklı kararlar alınması sağlanır.
* Çalışanların fikirlerine önem verilmesiyle iş tatmini, motivasyon, sorumluluk bilinci ve verimlilik artar.
* Olumsuz yönü; Çalışanların katılımıyla oluşturulan karar sistemi acil durumlarda süreci yavaşlatacağından demokratik liderlerin başarısız olmasına neden olur.
6. Hizmetkar Liderlik:
Hizmetkar liderlik anlayışına göre lider, özünde hizmet etme isteği olan, sağladığı destek ve kaynaklar ile çalışanların gelişimine katkı sağlayan onların yetki ile güçlendirilmesini destekleyen kişidir.
Hizmetkar liderler; farkındalığı yüksek olan, empati kurabilen, iletişime önem veren, insani duygularla yöneten, herkesin iyiliği için çabalayan, insanların gelişimini destekleyen, ikna etme becerisi yüksek ve ileri görüşlü kimselerdir
Hizmetkar lideri diğer liderlik türlerinden ayıran özellik; liderin bir süper kahraman gibi her sorunu çözüme kavuşturan kişi değil de, bireylerin kendi potansiyelini ortaya koymasını ve başarmasını hedefleyen bir destekçi rolüne sahip olmasıdır.
Liderlik Matrisi:
Liderlik matrisine göre bazı liderler işin kendisine, bazıları ise ilişkilere odaklanır. Diğer yandan bazı liderler hem işe hem ilişkilere odaklanırlar. Liderlik matrisi bu yaklaşımları öğrenmek için kullanılan bir araçtır.
1) İlişki odaklılık "Düşük", İş odaklılık "Düşük" = (İlgisiz Lider, Vurdumduymaz Lider)
2) İlişki odaklılık "Düşük", İş odaklılık "Yüksek" = (İşe adanmış Lider, Otoriter Lider)
3) İlişki odaklılık "Yüksek", İş odaklılık "Düşük" = (İlgili Lider, Şehir Kulübü Lideri)
4) İlişki odaklılık "Yüksek", İş odaklılık "Yüksek" = (Bütünleştirici Lider, Takım Lideri)
(Bütünleştirici Lider, Takım Lideri):
* Amaçlara bağlılığı teşvik ederler.
* Kararları ekiple alırlar
* Uygun katılım sağlarlar
* İş ile amacı bütünleştirirler
(İlgili Lider, Şehir Kulübü Lideri)
* Çatışma önlerler
* Hoş, sıcak naziktirler.
* İşleri kolaylaştırırlar.
* Standartlarla ilgilenmezler.
* Çıktılarla ilgili değildirler.
(İşe adanmış Lider, Otoriter Lider)
* Günlük verimlilikle ilgilenirler.
* Eleştirir ve tehdit ederler.
* Başarıyı korkutarak sağlarlar.
* Kararları kendileri verirler.
* Eylem ve anında sonuç isterler.
* Sadece astlarla iletişim kurarlar.
* Sevilmez, korkulurlar.
(İlgisiz Lider, Vurdumduymaz Lider)
* Sorumluluk almazlar.
* Kurallara bağlıdırlar.
* Performansları düşüktür.
* Değişime direnirler.
* İşleri zorlaştırırlar.
En Etkin Liderlik Tarzı:
Liderlik matrisinde yer alan en etkin liderlik tarzı bütünleştirici liderliktir. Bütünleştirici liderler, hem çalışanların memnuniyetini hem de işletmenin performansını düşünürler. Dolayısıyla çalışan memnuniyetini en üst düzeyde tutarken, performans hedeflerine ulaşmayı ve kaliteyi arttırmayı sağlarlar. Yani, eş zamanlı olarak hem ilişki hem iş odaklılığı yüksek düzeyde sürdürürler.
Nasıl Etkin Bir Lider Olunur?
Etkin bir lider olabilmek için "öğrenilebilen" daha farklı özelliklere ihtiyaç vardır. Liderlik davranışları herkes tarafından öğrenilebilir. Liderlik bir statü, makam, konum ya da karizma değildir. Liderlik, bir süreçtir ve herkes kendi potansiyeli dahilinde liderlik davranışları sergileyebilir.
Etkin Bir Lidere Neden İhtiyaç Var?
* Organizasyon Hedefi
* Ortak amaç Belirleyebilme Hedefi
* Temsil Edilme Hedefi
* Gelişim Hedefi
Liderlik Becerileri Nasıl Kazanılır?
* Vizyon ve Misyon
* Empati ve İletişim
* Motivasyon
* Zaman Yönetimi
* Değişim Yönetimi
* Problem Çözme
Vizyon ve Misyon
Vizyon; geleceğe ilişkin bir öngörünün içinde gerçekleşmesi için çok güçlü arzu duyduğumuz bir durum, ya da olay hedefidir.
Misyon ise, vizyonun gerçekleşmesi için gerekli olan değerlerin ortaya koyulmasıdır.
Vizyon Nasıl Oluşturulur?
* İlk olarak işletmedeki herkesin paylaştığı değerleri gözden geçirin.
* Kafanızda oluşan fikirleri farklı kişilerle tartışarak onların fikirlerini alın.
* Mümkün olduğunca fazla kişiyle konuşun. Oluşturduğunuz fikirler işletme bütününün bakış açısını kapsasın. Vizyonun faydalarını herkese açık ve anlaşılır bir şekilde anlatın.
* Tüm bunları yaparken insani ihtiyaçları karşılamaya yönelik düşünceler geliştirmeyi unutmayın.
* Çalışanlar vizyonun insani ihtiyaçları kapsadığını gördüğünde onu daha kolay sahiplenecektir.
Vizyon Nasıl Olmalıdır?
* Vizyon farklı, başarılabilir ve aynı zamanda heyecan verici olmalıdır.
* Vizyon herkes tarafından kolay anlaşılır ve açıklanabilir olmalıdır. (insanlar anlamadıkları şeyleri inanarak destekleyemezler)
Empati ve İletişim; Etkin bir lider olmanın ön koşullarından biri kişinin kendini iyi ifade edebilmesi, diğerleriyle uyumlu ilişkiler kurabilmesi ve yüksek toplumsal duyarlılığa sahip olmasıdır. Tüm bu özelliklerin kesiştiği yer, empati becerisine sahip olmaktır çünkü empati becerisi, bu becerileri beraberinde getirmektedir.
İyi bir iletişim, başkalarını dinlemek, onların beden dilini doğru okumak ve kendimiziz başkalarına doğru olarak ifade etmektir. Empati kurabilen bir lider çalışanlarının içinde bulundukları psikolojik durumu ve hissettikleri duygusal baskıyı anlayabilir. Böylece onlarla açık ve net iletişim kurarak çalışanların vizyonunu ve birbirlerini anlamalarını sağlar.
Motivasyon, Çalışanların motivasyonunu arttırmak düşünüldüğünden çok daha kolaydır.
Yöneticilerin yapması gerenler;
* Çalışan motivasyonunu arttırmak için onlara yol gösterici olmalıyız.
* Sorunlarını açıklama fırsatı vermeli ve dinlemeden asla yargılamamalıyız.
* Düzenli olarak geri bildirim vermeliyiz.
* Çalışanların becerileri değerlendirecekleri fırsatlar yaratmalıyız.
Çalışanlar Yöneticilerden Ne bekler?
* Başarılarının takdir edilmesi.
* Kendilerini geliştirmelerine fırsat verilmesi.
* Lider tarafından yönlendirilmeyi.
* Yaptıkları işlerin amaçlarının paylaşılmasını bekler.
Zaman Yönetimi; Liderlerin en önemli bir diğer koşulu olan zaman yönetimi hedeflerinize giden yolda akıllıca adımlar atmak demektir. (Zamanı gereksiz yere harcamayı önler.)
Zaman yönetimi demek düzen ve disiplin sahibi olmak demektir.
Zamanını iyi kullanan insanlar, o zamanını hedefleri doğrultusunda en önemli konulara ayırırlar.
Zamanınızı etkili bir şekilde yönetebilmek için ipuçları:
* "Hayır" demeyi öğrenin.
* Yapacaklarınızı ertelemeyin.
* Yapılacaklar listesi yapın, listedekileri önem sırasına göre gruplandırarak plan yapın.
* Dikkatinizi dağıtan şeyleri kendinizden uzaklaştırın.
* Birden fazla işi aynı anda yapmaya çalışmak yerine, tek bir işe odaklanın ve ihtiyaç duyduğunuzda mutlaka mola verin.
Değişim Yönetimi; Değişim sürecinin baş rolünde yöneticiler ve liderler oynar. Çünkü değişim üstten başlar. Dolayısıyla bir değişim yaratmak istiyorsanız bu değişimi siz temsil etmelisiniz. Başkalarının göstermesini beklediğiniz davranışları önce siz sergilemeli, daha sonra başkalarını cesaretlendirmelisiniz.
Bu noktada odaklanmanız gereken şey sonuç değil, değişim için gösterilen çabadır. Değişim süreci stresli bir süreçtir çünkü daha önce denenmemiş bir şeylerin ilk seferde doğru ve pürüzsüz yapılması zordur.
Problem Çözme; Etkin bir lider problem çözme ve olası problemleri öngörerek engelleme konusunda çok başarılı olan kişidir. Problem çözme süreci, aşağıdaki şekilde gerçekleştirilebilir;
* Problemi tespit etme,
* Seçenekleri gözden geçirme,
* Seçeneklerin avantaj ve dezavantajlarını kontrol etme,
* Bir çözüm yolu seçme,
* Harekete geçme,
* Sonuçları değerlendirme.
7 Soruda Problem çözme Analizi:
* Kaliteye ihtiyaç duyuluyor mu?
* Kaliteli bir karar alabilmek için yeterli bilgim var mı?
* Problem detaylı bir şekilde analiz edilip yapısallaştırıldı mı?
* Alınan kararların uygulanması astlar tarafından kabul edilecek mi?
* Kararları tek başına almamın mantıksal nedenleri astlarım tarafından kabul edilecek mi? Problemi çözmede belirlenecek örgütsel amaçları astlar içselleştirecek ve paylaşacak mı?
* Alınan kararların uygulanmasında astlar arasında çatışma çıkar mı?
Başarılı Bir Lider Olmanın İpuçları;
* Hatalarınızın üstünü örtmeyin, onları kabul edin.
* Kendinize geri bildirim kaynakları bulmaya çalışın.
* Başkalarının yaptıklarınız hakkında ne düşündüklerini sorun
* Eleştiriye açık olun.
* Başarıları görmezden gelmeyip, mutlaka kutlayın.
* Çalıştığınız insanlara ihtiyaçlarının neler olduğunu mutlaka sorun.
* Başladığınız işi yarım bırakmamaya özen gösterin.
* Kimseye yetkisiz sorumluluk ya da sorumsuz yetki vermeyin.
Liderlerin karşılaştıkları zorluklar;
* Ofis içi uyuşmazlıklar
* Kriz ve kaos durumları
* Sıkıntı ve yorgunlukla mücadele etmek
* Farklı insanları ortak amaç için bir araya getirme zorunluluğu
* Kaynak sınırlılığı,
* Çalışanların kaygı ve stresinin kontrol edilemeyecek düzeye yükselmesi.
Liderlerin Karşılaştığı Sorunlar ve Çözüm Önerileri;
Liderliğin amacı, çalışanların hatalarını bulmak ve onları suçlamak değil, hataların nedenini tespit ederek ortadan kaldırmaktır.
Öneri 1:
* İnsanlara verdiğiniz sözleri bütünlüğünüzün ve bağlılığınızın bir göstergesi olarak benimseyin.
* Verdiğiniz sözleri bütünlüğünüzün ve bağlılığınızın göstergesi olarak benimsediğiniz zaman bu tutum hem sizin çalışanlara davranışınızı hem de onların size yaklaşımını olumlu yönde etkileyecektir.
Öneri 2:
* İlişkilerinizde başarılı olmamızın temelinde kişisel bütünlüğün olması gerektiğini hiçbir zaman unutmayın.
* Özünüz, sözünüz ve eylemlerinizin birbirleriyle tutarlı olmasına çok dikkat edin. (Nasihat etmek için, Önce örnek olun)
Öneri 3:
* Bilginizi kullanın ve vereceğiniz sözler için seçici olun.
* İnsanları etkileyecek boyutta bilgi ve tecrübelerinizi kullanmaktan çekinmeyin.
* Bilginizi aktardığınızda saygınlığınız artacak ve sorunlara müdahaleleriniz daha çok önem kazanacaktır.
(Bu süreçte vereceğiniz sözlerde dikkatli olmalısınız ki oluşan güven ilişkisi zedelenmesin.)
Öneri 4:
* Tutamayacağınız bir söz vermeyin. Tutamayacağınız sözler vermek sizi itibarsızlaştırır ve kurmuş olduğunuz ilişkileri zedeler. Her ne kadar zor durumda, kriz ya da kaos anında olursanız olun, asla sözünü tutamayacağınız sözler vermeyin.
Öneri 5:
* Anlamlı sözler ve kararlar verin, bunları insanlarla paylaşmaktan çekinmeyin.
* Anlamlı kararlar almak sözler vermek ve bu sözleri tutmak çalışanlarla kurduğunuz ilişkilerin kalitesini arttıracak, sorunları kolaylıkla çözmenizi sağlayacaktır.
Kurum Kültürü: HER ADIMINIZDA KÜLTÜR VE VİZYONUNUZU YANSITIN.
Unutmayın!
"Bana sorunlarla gelmeyin! diyen lider, etkin bir lider değildir. Sorunlardan kaçmayın aksine onları birikim olarak görün. Çözdüğünüz her bir sorun sizi bir adım ileri götürecektir.
Kaynak: Bilgeis